Kâğıt para ilk kez 7. yüzyılda Çin’de kullanıldı. Madeni paraları yanlarında taşımaktan kurtulmak isteyenler bunları güvenilir kişilere emanet bırakıyorlar karşılığında senet alıyorlardı bir süre sonra bunlar ciro edilerek başkalarına verilmeye başlanınca el değiştiren bir çeşit para kullanıma sokulmuş oldu. O dönemde kağıt para madeni paranın karşılığıydı.
Daha sonra hükümet bu işi tekeline aldı ve tüccarlara devlet garantisinde kağıt para verdi. Venedikli tüccarlar eliyle bu sistem Avrupa’ya taşındı 14. yy’da İtalyan bankaları madeni paralar karşılığında kağıtlar 'Nota di Banco' vermeye başladı (banka notu, banknot) böylece Avrupa'da banknot kullanıma girmiş oldu.
Daha sonra 1600’lü yıllarda merkez bankaları kuruldu altın karşılığı para basma dönemi başladı. 1. Dünya Savaşına kadar paranın altın karşılığı basılmasına bütün devletler uydu fakat savaştan bir müddet sonra buna bağlı kalan tek para ABD Doları oldu. Böylece Dolar dünya parası konumuna geldi.
Ülkeler artık altın rezervi yanında dolar rezervine de gitmeye başladı.
Vietnam Savaşı sürecinde ABD mali sıkıntılar yaşamaya başlayınca, 1971 yılında doların altın karşılığı olarak basılması ilkesini terk etti böylece dünyada yeni bir dönem başlamış oldu ve dünyada bütün paralar karşılıksız kaldı.
Diğer ülkeler Merkez bankalarında döviz rezervi saklamak zorunda kalırken ABD ve Avrupa’nın zengin ülkeleri bundan büyük oranda muaf olmaktadır.
Mesela dünyanın ikinci nükleer gücü 1.4 Trilyon dolar GSYH ile Rusya 580 Milyar dolar rezerv saklarken 3.9 Trilyon dolar GSYH sahibi Almanya sadece 254,5 milyar $ rezerv saklamaktadır. 2.2 Trilyon avro kamu borcu olmasına rağmen Almanya’nın parası zaten rezerv para olduğundan piyasada dönen parası garantisi olarak görülüyor.
• Şu anda dünyada rezerv para olarak kabul edilen para birimleri; ABD Doları
• Euro
• İngiliz Sterlini
• Japon Yeni
• Yuan
Kağıt paranın gelişme sürecine bakıldığında paranın karşılığı konusunda bir değişim olduğu görülmektedir. Bu değişim, Çin’de güvenilir kişiler, Avrupa'da kralların garantisi daha sonra altın sonra dolar ve buna 1982 yılında ilk olarak Dünya Bankası ve IBM arasında gerçekleşen swap anlaşması eklenmiştir.
Modern ekonomide her şekilde paradan para kazanma şekilleri gelişmektedir. Mesela konut kredilerinde mortgage konut kredisi sistemi geliştirilmiş . Bankalar kullandırdıkları konut kredilerinin teminat gücünü ikinci piyasada ayrıca menkul değer gibi bir kazanca daha konu etmişlerdi. Benzer şekilde swap piyasası da bu şekilde gelişmiş mevduattaki paralar takas edilmek yoluyla ayrı bir garanti ve kazanç yolu olarak değerlendirilmektedir.
Bu yeni enstrüman bir zamandır merkez bankalarının rezervlerinde ciddi bir kalem olarak yer bulmaktadır. Yeni dünyaya kolay adapte olamayanlar veya dünyanın gerçeklerini geç kavrayanlar her zaman her yeni şeye ya itiraz etmiş ya da dalga geçmişlerdir.
Merkez Bankası mesela yurt içindeki bankalarla yaptığı bu swap anlaşmalarında merkez bankası sattığı dövize karşı aldığı parayı swap anlaşmasıyla yine döviz mevduatı karşılığı verdiği TL mevduatı ile kendi rezervinde saklamış olmaktadır. Buradaki anlaşmada banka kâr etmek için bunu yapmaktadır. Döviz yurt içindedir. Dış piyasada yaptığı swap anlaşmalarında da yine karşısında dövizi mülkiyetine geçirmiş gibi garanti olarak kullanabilme imkanı yakalamaktadır. Rezervde önemli olan teminat yani garantidir.
Bunlar kağıt paranın serüveninde sadece bir basamaktır, ilerleyen dönemde işin daha nerelere varacağını bilemeyiz. Çağı yakalamak diyordu ya bazı ilerici solcularımız onların dünyayı hep geriden takip ettiği bildiğimiz bir durumdur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder